شیخ محمدرضا شیرازیشیخ محمدرضا شیرازی، از علمای سیاستمدار و مجاهد ایران در قرن چهاردهم هجری بود. ۱ - معرفی اجمالیوی فرزند میرزا محمدتقی شیرازی، معروف به میرزای دوم یا میرزای کوچک بود. از دوران جوانی و تحصیلات او اطلاعی در دست نیست، اما ظاهراً وی نزد علمای برجسته عتبات درس خواند و به مقام اجتهاد رسید. ۲ - فعالیت‌های سیاسیدر ذیحجه ۱۳۳۲ ق پس از آنکه متفقین به دولت عثمانی اعلام جنگ دادند و نیروهای انگلیسی بندر نفتی فاو را در جنوب عراق اشغال کردند،مراجع و علمای شیعه عراق از جمله میرزا محمدتقی شیرازی برای بیرون راندن قوای انگلیسی از آن کشور، فتوای جهاد صادر کردند. شیخ محمدرضا به امر پدر برای پیوستن به سید مهدی حیدری رهسپار کاظمین شد. ۲.۱ - تاسیس جمعیت نهضت اسلامیشیخ محمدرضا یاور و مشاور پدرش بود. او در قیام اسلامی و ضد انگلیسی مردم نجف در ۱۳۳۶ ق با انقلابیون فعالانه همکاری داشت، علاوه بر آن وی از بنیانگذاران «جمعیت نهضت اسلامی» در کربلا بود که آن را در ۱۳۳۷ ق بنیان گذارد علما و روحانیونی چون سید هبه الدین شهرستانی، سیدحسین قزوینی، سیدعبدالوهاب وهاب، شیخ ابوالمحاسن حائری و … به عضویت آن درآمدند. این جمعیت، یک سازمان سیاسی ـ اسلامی‌زیرزمینی بود که بر ضد حضور سیاسی نظامی‌انگلیسی‌ها در عراق فعالیت می‌کرد. شیخ محمدرضا همچنین از مخالفان سرسخت قرارداد ننگین وثوق الدوله با انگلستان بود. ۲.۲ - نامه‌ای به ولیعهد حجازدر ۱۳۷۷ ق میرزا محمدتقی شیرازی به طرح مسئله استقلال عراق و مقاومت در برابر اشغال انگلیس در عرصه عربی و بین المللی پرداخت، شیخ محمدرضا نیز نامه‌ای به ولیعهد حجاز امیرعلی بن الحسین فرستاد و خواستار حمایت وی از تقاضای مردم عراق مبنی بر استقلال طلبی و طرح خواسته مردم در کنفرانس صلح جهانی، جامعه ملل، رسانه‌های آزاد و دولت‌های طرفدار دموکراسی گردید. ۲.۳ - جلسات مبارزه مسلحانهدر ۱۳۳۸ ق/ ۱۹۲۰ که بار دیگر قیام ضد انگلیسی مردم عراق آغاز شد. در ایام مبعث آن سال، سیدعلوان یاسری از شخصیت‌های سرشناس عراق با حضور گروهی از رؤسای عشایر و رجال دینی و شیخ محمدرضا شیرازی در منزل خود درباره مبارزه مسلحانه بر ضد انگلیس تشکیل جلسه داد. اگرچه شروع مبارزه مسلحانه منوط به‌ایجاد مقدمات آن شد، اما در مورد سه موضوع توافق حاصل گردید: ۱- حمایت از «جمعیت اسلامی» به ریاست شیخ محمدرضا در کربلا و تأسیس شعبه‌های آن در همه شهرهای عراق؛ ۲- توزیع منشوری به امضای میرزای شیرازی مبنی بر وحدت کلمه و یاری رساندن به یکدیگر در امور مهم؛ ۳- قرار دادن روز جمعه به عنوان روز مردم عراق که ضمن تعطیل تجارت و کسب، در اماکن عمومی‌سخنرانی و خطابه‌ایراد شود و خطبا بر فراز منابر از انگلیس بیزاری جسته تا جوش و خروش به انقلاب در مردم به وجود آید. ۲.۴ - فتوای اعلام جهادهمچنین شیخ محمدرضا به همراه پدرش، طی فتوای مشترکی بر ضد کفار انگلیسی اعلام جهاد کردند. در این فتوا آمده بود: «بر کسی پوشیده نیست که اوضاع مسلمانان امروز، به آن چنان مرحله سخت و دشواری رسیده است که علما و بزرگان نمی‌توانند در مقابل آن سکوت نمایند. همانطور که برای عشایر هیچ راهی جز بذل جان و مال در این نهضت دینی و حرکت اسلامی‌نمانده است. امروز بر همه مسلمانان، ادای فریضه دفاع از حوزه دین مبین و اماکن مقدسه، از لوث وجود کفار و حفاظت از نوامیس مطهر خودشان در مقابل تعدی و تجاوزات کافران، و اقدام به نصیحت، بسیج، ترغیب و هشدار، واجب است». شیخ محمدرضا با راهنمایی‌های پدرش، نامه‌ای به نام خود و نامه‌های دیگری را به نام پدرش به مناطق فرات فرستاد و از مسلمانان خواست تا به ادای فریضه دفاع اقدام کنند. ۲.۵ - تضاهراتهاهمچنین وی چندین تظاهرات عظیم علیه اشغال ترتیب داد که مهمترین آنها در ۴ شوال ۱۳۳۸ ق در دو صحن امام حسین (علیه‌السّلام) ، و حضرت عباس (علیه‌السّلام) برگزار شد. پس از آنکه نیروهای اشغالگر شهر کربلا را محاصره کردند، شیخ محمدرضا را به عنوان یکی از عوامل مؤثر قیام مردم عراق همراه با یازده تن از روحانیون و شخصیت‌های سیاسی دیگر بازداشت و به جزیره هنگام تبعید کردند. اما شیخ محمدرضا از تبعیدگاه خود با تعدادی از رؤسای عشایر و سرشناسان شهرها از طریق نامه در ارتباط بود که‌این نامه‌ها متضمن برنامه‌های مقاومت ضد انگلیسی او بود. ۳ - وفاتشیخ محمدرضا شیرازی در ۱۳۷۵ ق درگذشت. [۱]
رهیمی، عبدالحلیم، تاریخ جنبش اسلامی‌در عراق، ص۱۸۵.
[۲]
رهیمی، عبدالحلیم، تاریخ جنبش اسلامی‌در عراق، ص۱۹۶-۱۹۷.
[۳]
رهیمی، عبدالحلیم، تاریخ جنبش اسلامی‌در عراق، ص۲۱۹.
[۴]
جعفری، محمدمهدی، دایره المعارف تشیع، ج۱، ص۱۹۰.
[۵]
رجبی، محمدحسن، رسایل و فتاوای جهادی، ص۳۴۳.
[۶]
شیرازی، میرزا محمدتقی، سروش استقلال، ص ۹۱.
[۷]
حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۸۹.
[۸]
حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۲۰۳.
[۹]
حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۲۰۸.
[۱۰]
حسنی، سلیم، نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۲۴۲.
[۱۱]
دوانی، علی، نهضت روحانیون ایران، ص۲۰۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «شیخ محمدرضا شیرازی». رده‌های این صفحه : تراجم | درگذشتگان سده 14 (قمری) | علمای شیعه | علمای قرن چهاردهم | علمای مجاهد | علمای نجف
|